Cá Bỗng Hà Giang – Loài “Cá Vua” Đặc Sản Vùng Đông Bắc

Cá bỗng Hà Giang là đặc sản cực kỳ quý hiếm trên cao nguyên đá, được giới sành ăn săn lùng trong những năm trở lại đây. Ngay bây giờ, hãy cùng Motortrip khám phá xem loài cá này có gì đặc biệt.

Xem thêm: Khám Phá Du Già Hà Giang – Miền Tiên Cảnh Giữa Núi Rừng Cao Nguyên Đá

Giới thiệu chung về cá bỗng Hà Giang

Cá bỗng là loài các tự nhiên, sinh sống ở các vùng thượng và trung lưu các con sông từ trung bình đến lớn thuộc vùng núi phía Bắc nước ta như sông Gâm, sông Lô, sông Miện. Ngày nay, cá bỗng được nuôi trồng chủ yếu ở bốn tỉnh là Tuyên Quang, Lào Cai, Yên Bái và Hà Giang.

Cá bỗng cùng họ với cá trắm cỏ và cá chép. Cá có khả năng chịu nhiệt tốt, nhiệt độ giới hạn sống được trong nước từ 9 độ đến 30 độ C tùy theo mùa. Cá bỗng là một loại cá thực phẩm. được nuôi trồng thủy sản hoặc làm cá cảnh.

Cá bỗng Hà Giang được nuôi nhiều trong ao cá của người dân tộc Tày ở huyện Vị Xuyên và được nuôi theo cách hoàn toàn tự nhiên. Cùng với điều kiện khí hậu và nguồn nước tốt, nên cá bỗng Hà Giang có chất lượng cao hơn so với cá bỗng nuôi trên sông.

Đến năm thứ 10, cá bỗng mới bắt đầu sinh sản nhưng tỉ lệ sống sốt cũng chỉ khoảng 30 – 40%.  Vì vậy mà số lượng cá bỗng tự nhiên ngày càng ít đi. Hiện nay, cá bỗng đã được đưa vào trong Sách Đỏ Việt Nam thuộc diện cần bảo vệ khẩn cấp, cấp độ V.

Ngày nay, cá bỗng được coi là một trong những đặc sản Hà Giang quý hiếm nhất và không phải ai cũng biết đến loại đặc sản này. Đối với giới sành ăn thì cơ hội được thưởng thức cá bỗng Hà Giang là cơ hội không thể bỏ lỡ bởi có tiền cũng chưa chắc đã mua được.

Cá bỗng Hà Giang có gì đặc biệt

Loài cá đã có mặt gần trăm năm trong ao cá người Tày ở Hà Giang

Cá bỗng Hà Giang gắn liền với cộng đồng người dân tộc Tày. Bởi họ chính là người đã đưa loài cá này từ sông lớn về với bản làng. Khi xưa, trong quá trình khai sông, lập đất người Tày đã phát hiện ra cá bỗng ở thượng nguồn sông Lô, thấy cá to và chắc thịt nên đã đem về nuôi trong ao nhà.

Tính đến nay, cá bỗng đã có mặt trong ao cá của người dân tộc Tày gần trăm năm. Theo chia sẻ từ các vị già làng, ao cá của người Tày bao giờ cũng có cá bỗng, có những con cá đã nuôi cả 40, 50 năm. Vì có kích thước to hơn hẳn những loài cá khác trong ao, nên cái tên “cá Vua” cũng xuất hiện từ đó.

Người dân tộc Tày luôn quý trọng và coi cá bỗng như của cải có giá trị trong nhà. Vào những dịp lễ lớn, người Tày sẽ chọn ra những con cá bỗng to, ngon nhất để làm lễ vật dâng lên đất trời, tổ tiên, bày tỏ lòng thành.

Phương pháp nuôi cá bỗng tự nhiên

Phương pháp nuôi tự nhiên chính là yếu tố tạo nên sự khác biệt giữa chất lượng của cá bỗng Hà Giang với những nơi khác. Cá bỗng được nuôi trong ao cùng với cách chăm sóc theo tự nhiên của người Tày.

Nuôi cá bỗng Hà Giang quan trọng nhất là nguồn nước. Nước phải thật sạch và trong thì cá mới khỏe mạnh và mau lớn. Nguồn nước nuôi cá được dẫn từ nước suối đầu nguồn hoặc các mạch nước từ khe đá về.

Trong quá trình dẫn nước về ao, nước chảy và va chạm với các khe đá, nhờ đó mà trong nước nuôi cá sẽ có hàm lượng oix hóa hòa tan và lượng CaCO3 cao. Bởi vậy nên cá thường khỏe mạnh và ít bệnh. Bên cạnh đó, nguồn nước này còn giúp vây cá có màu xanh sẫm đặc trưng của cá bỗng Hà Giang.

Người dân nuôi cá bỗng bằng các nguồn thức ăn tự nhiên như lá cỏ, lá chuối, thân chuối, lá sắn, vỏ hoa quả…Ngoài ra, cá còn tự kiếm ăn bằng cách ăn các loại thủy sinh dưới nước và các loại lá cây rụng trên mặt ao.

Vì chỉ ăn thức ăn tự nhiên, nên cá bỗng Hà Giang thường phát triển chậm. Cá bỗng nuôi 2 năm nhưng kích thước cũng chỉ bằng 2 ngón tay người trưởng thành. Người Hà Giang chỉ bắt những con cá bỗng làm thịt khi đã đạt 10 năm tuổi, lúc này cá cũng chỉ nặng từ 3 đến 4kg.

Xem thêm: Đỉnh Tây Côn Lĩnh Hà Giang | Khám Phá Nóc Nhà Vùng Đông Bắc Của Tổ Quốc

Loài cá tiến Vua

Cá bỗng Hà Giang có độ chắc, dai và vị thơm đặc biệt. Khi xưa, cá Bỗng cùng với cá Lăng, cá Anh Vũ, cá Chiên, cá Dầm Xanh là 5 loại cá được chọn ra để dâng lên Vua, Chúa. Vì vậy, cá bỗng được người dân coi là báu vật và luôn trân quý.

Cá bỗng có mình cá thon, dài, lưng cá màu xám, khi trưởng thành 2 mang và vây cá chuyển sang màu phớt hồng, phần vây thì lấp lánh ánh vàng trông rất đẹp. Cá bỗng có thịt chắc, ruột nhỏ, ít mùi tanh và có hàm lượng dinh dưỡng cao. Vì vậy nên nhiều khách du lịch Hà Giang đều muốn được thưởng thức hương vị của loại cá này.

Giá trị kinh tế

Cá bỗng có hàm lượng dinh dưỡng dao vì vậy loại cá bỗng nhỏ, nuôi ở sông thường cũng có giá khá cao từ 250.000đ – 300.000đ/kg. Cá bỗng Hà Giang có chất lượng thịt ngon, tốt hơn, cùng với đó người dân chỉ bán loại cá bỗng to (khi cá đạt tối thiểu 2kg), vì vậy loại  cá có giá bán cao hơn cả.

Trung bình một con cá bỗng Hà Giang khi bán ra sẽ có giá từ 2.000.000đ – 3.000.000đ/con. Đặc biệt với những ao cá nuôi lâu năm cá còn được bán ra với giá từ 4.000.000 – 5.000.000đ/ con.

Nhận thấy giá trị kinh tế và tiềm năng lớn từ nuôi cá bỗng, tỉnh ủy Hà Giang và huyện Vị Xuyện đang xây dựng, phát triển cá bỗng trở thành sản phẩm chủ lực theo hướng OCOP (Chương trình mỗi xã một sản phẩm). Các hộ dân được vận động chuyển đổi mô hình nuôi cá nhỏ lẻ sang hướng nuôi hàng hóa.

Hiện nay, trên toàn huyện Vị Xuyên đã có khoảng 100 hộ gia đình phát triển mô hình nuôi cá bỗng thương phẩm theo hướng hàng hóa. Tùy vào số lượng cá đạt chuẩn bán ra thị trường, mỗi năm các hộ có thu nhập từ 90 triệu đồng đến 300 triệu đồng nhờ vào nghề nuôi cá bỗng Hà Giang.

Hướng dẫn cách làm các món ăn ngon từ cá bỗng Hà Giang

Gỏi cá bỗng

Gỏi cá bỗng là món ăn nổi tiếng nhất làm từ cá bỗng Hà Giang. Bởi món ăn này giữ nguyên được độ tươi ngon và giá trị dinh dưỡng có trong thịt cá. Gỏi cá bỗng có vị ngọt đặc trưng của cá bỗng tươi kết hợp với hương vị thơm mát của các loại rau rừng, chắc chắn sẽ khiến không ít người phải mê mẩn.

Nguyên liệu cần chuẩn bị

• Cá bỗng Hà Giang: 500g
• Rau húng, lá chanh
• Rau rừng: tía tô, đinh lăng, lá quế vị, lá đại bi…
• Nước cốt chanh: 25ml
• Bi chuối: 100g
• Gia vị: mắm, muối, tiêu, ớt

Cách làm 

Đầu tiên, ta tiến hành sơ chế bi chuối. Bi chuối sau khi rửa qua với nước sạch, bạn dùng dao nhọn để thái bi chuối thành những lát thật mỏng, sau đó ngâm vào nước đá hòa ít nước chanh trong khoảng 20 -30 phút để cho bi chuối được giòn và trắng. Rau húng và lá chanh đem rửa sạch. Tiếp đó, thái nhỏ rau húng, lá chanh sắt sợi thật nhỏ.

Cá bỗng sau khi được bắt về sẽ được lọc đi phần xương và da, sau đó rửa sạch. Giữ lại phần xương cá, đem đi rang vàng rồi băm nhuyễn. Thịt cá đem thái phi lê thành những lát mỏng vừa ăn. Chuẩn bị phần nước chấm với các loại gia vị đã chuẩn bị theo định lượng tùy sở thích.

Tiếp theo, trộn cá cùng với xương cá băm nhuyễn và các loại rau, bi chuối. Cuối cùng, bày cá ra đĩa, rắc lá chanh lên trên để trang trí và dậy mùi thơm. Gỏi cá bỗng ngon nhất khi ăn cùng các loại rau rừng, nhưng nếu không có bạn có thể ăn gỏi cá cùng với bánh đa hoặc bánh đa nem đều rất ngon.

Xem thêm: Hang Thiên Thủy Hà Giang | Danh Lam Thắng Cảnh Nổi Tiếng Vùng Cao Nguyên Đá

Cá bỗng nướng lá chanh

Cá bỗng nướng lá chanh là món ngon từ cá bỗng Hà Giang mà bạn không nên bỏ qua. Cá bỗng nướng có lớp da giòn giòn, bên trong thịt cá ngọt, ẩm lại thơm mùi lá chanh. Cách chế biến món ăn này cũng không quá cầu kỳ, tương tự như cách nướng cá thông thường.

Nguyên liệu

• Cá bỗng Hà Giang: 1 con (khoảng 2kg)
• Lá chanh: 15 – 20 lá
• Các loại rau rừng, khế chua
• Gia vị: muối, tiêu, chanh.

Cách tiến hành

Cá bỗng sau khi mua về, bạn tiến hành đánh vẩy cá cho thật sạch rồi rửa lại với nước. Lá chanh cũng đem rửa qua với nước để loại bỏ hết bụi bẩn. Tiếp đó, bạn vò nát phần lá chanh rồi cho toàn bộ vào trong bụng cá. Dùng giấy bạc cuộn quanh cá và đem cá đi nướng.

Có thể nướng cá bỗng bằng than hoa hoặc nồi chiên không dầu. Khi nướng bằng than hoa vị cá sẽ ngon và thơm hơn, tuy nhiên với cách này thì bạn cần thường xuyên điều chỉnh lượng than để giữ nhiệt độ ổn định làm cá chín đều.

Cá nướng bằng than hoa thì thời gian chín sẽ tùy thuộc nhiều vào nhiệt độ của than. Để kiểm tra cá chín chưa, bạn có thể mở phần giấy bạc để quan sát. Nếu nướng cá bằng nồi chiên không dầu với nhiệt độ từ 180 – 200 độ C thì cá sẽ chín trong khoảng 30 đến 40 phút.

Gắp một miếng cá nướng, thêm lát khế chua, cuộn lại bằng rau rừng rồi chấm vào bát muối tiêu chanh. Miếng thịt cá ngọt mềm, thêm chút vị chua chua của khế, chút đắng nhẹ của rau rừng và sự đậm đà của muối tiêu. Tất cả sẽ tạo nên một “mỹ vị” mà ăn một lần là sẽ nhớ mãi.

Xem thêm: Chợ Đêm Cốc Pài Hà Giang | Bật Mí Vẻ Đẹp Truyền Thống Của Đồng Bào Dân Tộc Phía Đông Bắc

Vẩy cá bỗng chiên giòn

Khi sơ chế cá bỗng Hà Giang để chế biến các món ăn ngon khác nhau, bạn đừng vội bỏ đi phần vẩy cá nhé. Vẩy cá bống có thể chế biến thành món vẩy cá chiên giòn cực lạ miệng. Vừa có thêm một món nhậu lại có thể tận dụng hết các phần của loại cá cả mấy triệu đồng một con này.

Nguyên liệu

• Vảy cá bỗng: 100 gr
• Bột chiên giòn: 100 gr
• Dầu ăn: 100 ml

Cách tiến hành

Rửa sạch vảy cá nhiều lần với nước muối rồi để ráo. Tiếp đó, bạn trộn vảy cá bỗng với 50g bột chiên giòn và đảo cho thấm đều bột. Sau đó, bạn cho tiếp 50g bột chiên giòn còn lại vào đảo cùng. Việc chia bột thành hai lần như vậy sẽ giúp vảy cá thấm đều bột hơn.

Tiếp theo, bạn bắc chảo lên bếp rồi cho dầu ăn vào. Đến khi dầu nóng thì cho vảy cá đã tẩm bột vào chiên. Vảy cá rất nhanh chín, chỉ một lát sau là vảy cá sẽ vàng và xoăn lại, lúc này bạn có thể tắt bếp và vớt vảy cá ra ngoài. Để vảy cá được giòn hơn, bạn nên sử dụng giấy thấm dầu để có thể loại bỏ phần còn đọng lại trong vảy.

Thành phầm có màu vàng đẹp mắt, ăn giòn rụm dùng làm đồ nhậu thì khỏi chê. Ngoài ra, có thể ăn không cùng với tương ớt giống như một món ăn vặt hoặc ăn cùng với cơm trắng đều rất ngon.

Trên đây là những thông tin mà chúng tôi tìm hiểu và tổng hợp được về loại cá bỗng Hà Giang, một đặc sản vô cùng quý hiếm và đắt đỏ. Hi vọng những thông tin chúng tôi cung cấp sẽ hữu ích với bạn. Cuối cùng, chúc bạn có những bữa ăn ngon miệng và những trải nghiệm thú vị tại thành phố Hà Giang.

Nguồn tài liệu tham khảo

• Dân tộc và Phát triển. (2021). Đặc sản cá bỗng của đồng bào Tày ở Hà Giang. [online] baodantoc.vn. Có tại: https://baodantoc.vn/dac-san-ca-bong-cua-dong-bao-tay-o-ha-giang-1630314568717.htm. [Truy cập ngày 26/02/2023]
• Etime. (2021). Cá bỗng, đặc sản Hà Giang đã nằm trong “sách đỏ”. [online] etime.danviet.vn. Có tại:https://etime.danviet.vn/ca-bong-dac-san-ha-giang-da-nam-trong-sach-do-20211010135512833.htm. [Truy cập ngày 26/02/2023]
• Vietnamnet. (2021). Cá Bỗng sông Gâm chục năm tuổi: Nhà giàu phải ăn dè. [online] vietnamnet.vn. Có tại: https://vietnamnet.vn/ca-bong-song-gam-chuc-nam-tuoi-nha-giau-phai-an-de-272847.html. [Truy cập ngày 26/02/2023]
• Hai Anh Travel. (2022). Cá bỗng sông Gâm vùng Tuyên Quang, Hà Giang nấu gì ngon. [online] dulichnahang.com. Có tại: http://dulichnahang.com/ca-bong-song-gam-vung-tuyen-quang-ha-giang-nau-mon-gi-ngon-bid105.html. [Truy cập ngày 26/02/2023]

Có thể bạn quan tâm

• Phở Chua Hà Giang | Món Ăn Lạ Miệng Nơi Cao Nguyên Đá
• Cháo Ấu Tẩu Hà Giang | Món Đặc Sản Nổi Tiếng Không Thể Bỏ Lỡ Khi Tới Cao Nguyên Đá
• Thắng Dền Hà Giang | Món Đặc Sản Hà Giang Ấm Lòng Thực Khách
• Cháo Ấu Tẩu Hà Giang | Món Đặc Sản Nổi Tiếng Không Thể Bỏ Lỡ Khi Tới Cao Nguyên Đá